Εαρινό Εξάμηνο
2003-2004

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2003-2004

Ι. ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΜΑΘΗΜΑ: Ο πλατωνικός διάλογος
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Βασίλης Κάλφας
Στο σεμινάριο θα εξεταστεί η συνάφεια του περιεχομένου και της μορφής των πλατωνικών διαλόγων. Ανάλυση του μύθου της γραφής του Φαίδρου και της 7ης πλατωνικής Επιστολής. Η εξέλιξη της πλατωνικής φιλοσοφίας. Οι έμμεσες μαρτυρίες. Η χρονολογική κατάταξη των διαλόγων και τα προβλήματα που δημιουργεί. Ανάλυση επιμέρους διαλόγων.

Βασική βιβλιογραφία.
Cossutta, F. και M. Narcy (επιμ.), La forme dialogue chez Platon, Γκρενόμπλ 2001.
Gonzales, F. (επιμ.), The Third Way: A New Direction in Platonic Studies, Σάβατζ 1995.
Griswold, C.L. (επιμ.), Platonic Writings, Platonic Readings, Nέα Yόρκη 1988.
Hart, R. και Tejera, V. (επιμ.), Plato’s Dialogues – The Dialogical Approach, Λαμπετερ 1997.
Havelock, E. A, Preface to Plato, Kαιμπριτζ Mass. 1963.
Kahn, C.H., Plato and the socratic Dialogue, Kαίμπριτζ 1996.
Merlan, P. «Form and Content in Plato’s Philosophy», Journal of the History of Ideas 8 (1947), 406-30.
Nails, D., Agora, Academy and the Conduct of Philosophy, Nτόρντρεχτ 1995.
Nightingale, A. W., Genres in dialogue, Plato and the construct of philosophy, Kαιμπριτζ 1995.
Press, G.A. (επιμ.), Plato’s Dialogues: New Studies and Interpretations, Σάβατζ 1997
Smith, N.D. (επιμ), Plato, Critical Assessments, τομ 1, Λονδίνο 1998.
Szlezack, T.A., Reading Plato, Λονδίνο 1999.
Tigerstedt, E.N., Interpretating Plato, Στοκχόλμη 1977.

ΜΑΘΗΜΑ: Λογική και Μεθοδολογία της Επιστήμης: Θεωρία της γνώσης. Το πρόβλημα της γνώσης
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γιώργος Ρουσόπουλος
Το σεμινάριο επιχειρεί να διερευνήσει το χαρακτήρα του προβλήματος της γνώσης όπως αυτό διαμορφώνεται από το 1950 και μετά και εξαιτίας των σημαντικών ανακατατάξεων της γνώσης στον εικοστό αιώνα και του μεταθετικιστικού φιλοσοφικού τοπίου. Μερικές χαρακτηριστικές θεματικές που θα συζητηθούν είναι: η κριτική του λογικού θετικισμού (από διάφορες κατευθύνσεις: εσωτερικές και εξωτερικές) και του χαρακτήρα που αυτός προσέδωσε στη γνώση, και η διαμόρφωση ενός μεταθετικιστικού τοπίου στο πρόβλημα της γνώσης. Θα συζητηθούν κείμενα και συγγραφείς όπως Bachelard, Horkheimer, Quine, Davidson, Wittgenstein, Lyotard, Rorty, Taylor, Habermas, κ.ά.

ΜΑΘΗΜΑ: Θεωρία του επιχειρήματος: Η θεωρία του επιχειρήματος από την ελληνιστική εποχή ως τον μεσαίωνα.
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Παντελής Μπασάκος
Στο σεμινάριο θα καλυφθεί η εξέλιξη της αρχαιοελληνικής ρητορικής και της θεωρίας του επιχειρήματος μετά τον Αριστοτέλη ως την περίοδο της Αναγέννησης. Ως σταθμοί αυτής της εξέλιξης θα αναλυθούν ο διαλεκτικός συλλογισμός του Αριστοτέλη, η ελληνιστική θεωρία των Στάσεων, οι μεσαιωνικές και οι νεώτερες εξελίξεις.

ΜΑΘΗΜΑ: Κοινωνική και πολιτική φιλοσοφία: Ορθολογικότητα και δημοκρατία
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κωνσταντίνος Καβουλάκος
Μεγάλο μέρος των προσπαθειών για τη θεμελίωση ενός σύγχρονου μοντέλου κοινωνικής κριτικής πήραν, κατά τη δεκαετία του ’80 και του ’90, τη μορφή μιας συζήτησης γύρω από τα κανονιστικά θεμέλια των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Στο σεμινάριο θα ξεκινήσουμε από την πλέον ολοκληρωμένη προσπάθεια να θεμελιωθούν οι φιλελεύθερες και δημοκρατικές αρχές σε μια σύγχρονη, «μετα-μεταφυσική» έννοια του Λόγου, θα ξεκινήσουμε δηλαδή από τη θεωρία της δημοκρατίας του Γιούργκεν Χάμπερμας. Η σύνδεση της δημοκρατίας με την έννοια της επικοινωνιακής ορθολογικότητας οδήγησε, ωστόσο, σε μια καθαρά φορμαλιστική θεώρησή της, στην οποία μπορούν να ασκηθούν μια σειρά από κριτικές. Θα δοθεί έτσι η ευκαιρία να συζητήσουμε τις προσπάθειες άλλων θεωρητικών της κριτικής θεωρίας να συμπληρώσουν ή να διορθώσουν τέτοιες ανεπάρκειες της θεωρίας της «διαβουλευτικής δημοκρατίας» (π.χ. Α. Βέλμερ, Α. Χόνετ) ή να υπερβούν τους περιορισμούς της προς μια νέα κατεύθυνση (Κ. Καστοριάδη). Τέλος θα γίνουν συγκρίσεις με το αντίπαλο εγχείρημα μιας «αγωνιστικής» θεώρησης της «ριζοσπαστικής δημοκρατίας» (Ε. Λακλάου, Σ. Μούφ).

ΙΙ. ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΜΑΘΗΜΑ: Κοινωνική και ηθική θεωρία της επιστήμης: Ευδαιμονία και αρετή στην ηθική του Αριστοτέλη (Υ)
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Ανδρέας Λέμπεντεφ
Ανάλυση της έννοιας της ευδαιμονίας στα βιβλία 1 και 10 των «Ηθικών Νικομαχείων», σε σχέση με την θεωρία της ηθικής και διανοητικής αρετής. Απαιτείται εργασία.

ΜΑΘΗΜΑ: Λογική και μεθοδολογία της επιστήμης: Φιλοσοφία των φυσικών και των κοινωνικών επιστημών. Η διαμάχη για τη μέθοδο (Υ)
ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Σταυρούλα Τσινόρεμα
Πυρήνα του σεμιναρίου αποτελεί η μεθοδολογική διαμάχη σχετικά με την ενότητα ή τον δυϊσμό της μεθοδολογίας των φυσικών και των κοινωνικών επιστημών. Επιμέρους θέματα που θα μελετηθούν είναι:
• η κριτική του εμπειριστικού μεθοδολογισμού
• η θετικιστική «ενότητα της επιστήμης»
• κριτήρια κύρωσης της φυσικο-επιστημονικής και της κοινωνιο-επιστημονικής εξήγησης
• τύποι νατουραλισμού (φυσικαλισμός, αιτιακές προσεγγίσεις) και αντι-νατουραλισμού (ερμηνευτικές, φαινομενολογικές, ιστοριστικές προσεγγίσεις)
• μεθοδολογικός ολισμός και εξηγητική ανάλυση
• μεθοδολογικός ατομισμός και εξηγητικός αναγωγισμός
• η κριτική του θετικισμού και η διαμάχη Popper – Adorno
• πραγματιστική εξήγηση της διαφοράς αναλυτικών και εμπειρικών προτύπων επιστημονικής έρευνας
• η «λογική της έρευνας» και το κοινωνικό «πλαίσιο της έρευνας»
• πώς είναι, εάν είναι, δυνατή η «ενότητα της επιστήμης»;
Θα εκπονηθούν ερευνητικές εργασίες.

ΜΑΘΗΜΑ: Σέξτος ο Εμπειρικός, «Προς Μαθηματικούς 7»
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Ιωάννης Γκλούκερ
Το έβδομο βιβλίο «Προς Μαθηματικούς» αποτελεί μία από τις κυριότερές μας πηγές για την ελληνιστική γνωσιοθεωρία, και ιδιαίτερα για τη θεωρία των Στωικών και των Ακαδημαϊκών. Περιλαμβάνει επίσης και πολλά αποσπάσματα και μαρτυρίες για τους Προσωκρατικούς και άλλους προγενέστερους φιλοσόφους.
Στο σεμινάριο αυτό διαβάζουμε στο αρχαίο ελληνικό πρωτότυπο, μερικά κεφάλαια του βιβλίου αυτού, με σκοπούς:
1. φιλολογικό: να μάθουμε κάτι για την γλώσσα και την τεχνικήν ορολογίαν των κυριότερων ελληνιστικών σχολών
2. ιστορικό: να εξετάσουμε την αξιοπιστία του Σέξτου ως πηγής για προγενέστερους φιλοσόφους
3. φιλοσοφικό: να αναλύσουμε τα δόγματα των Στωικών και τα επιχειρήματα των Ακαδημαϊκών σε σχέση με τη θεωρία της γνώσης

ΜΑΘΗΜΑ: Συνέχεια και ασυνέχεια στην αρχαία ελληνική και βυζαντινή φιλοσοφία
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Λίνος Μπενάκης
Θα διδαχθούν παραδειγματικές ενότητες, που αποδεικνύουν (α) την «συνέχεια» φιλοσοφικής θεματικής και προβληματικής στην Αρχαία και στην Βυζαντινή Φιλοσοφία, όπως το πρόβλημα των γενικών εννοιών, θέματα (αριστοτελικής) λογικής και (αριστοτελικής) φυσικής και γενικότερα θέματα φιλοσοφικής ιστοριογραφίας με βάση τις αρχαίες πηγές (στα έργα π.χ. των Μιχαήλ Ψελλού, Ιωάννου Ιταλού, Θεοδώρου Σμυρναίου, Νικηφόρου Βλεμμύδη και πολλών άλλων), (β) την «ασυνέχεια»
φιλοσοφικής προβληματικής, όπως στα προβλήματα των (πλατωνικών) ιδεών, της (λογικής) ψυχής, της προϋπαρξης της ψυχής, του χρόνου, της ελευθερίας (αυτεξουσίου) και αναγκαιότητας κ.ά.

ΜΑΘΗΜΑ: Πολιτική και Κοινωνική Φιλοσοφία, John Rawls
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γρηγόρης Μολύβας
Το μάθημα θα εστιάσει στην προγραμματική προσπάθεια του Rawls να επεξεργαστεί μια εναλλακτική θεωρία στον ωφελιμισμό και την τροποποίηση της θεωρητικής του οπτικής κατά τη διαδρομή της σκέψης του από το ‘Two Concepts of Rules’ στη Θεωρία της Δικαιοσύνης και στον Πολιτικό Φιλελευθερισμό. Ειδικότερα μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα εξεταστούν τα εξής ζητήματα: α) η καντιανή ερμηνεία της σκέψης του και η ερμηνεία της ως μέρος των θεωριών ορθολογικής επιλογής, β) η αντίληψη περί προσώπου και του ανώτατου τάξης συμφέροντός του σε σχέση με την ιδέα της κοινωνίας ως συνεργατικού εγχειρήματος, γ) τα δικαιώματα ως θεσμικές προσδοκίες, δ) η τελεολογική και εξισωτική ερμηνεία του ωφελιμισμού, ε) η οικονομική αντίληψη περί ωφελιμότητας σε σχέση με την ερμηνεία περί εγγενούς αγαθού του Moore και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον ωφελιμισμό ο Rawls, στ) η προτεραιότητα του ορθού έναντι του αγαθού και η αρμονία του ορθού και του αγαθού, ζ) (προαιρετικά) η κριτική στην ενορασιοκρατία και η εναλλακτική του κονστρουκτιβισμού, η) (προαιρετικά) η δυνατότητα επάλληλης συναίνεσης με τον ωφελιμισμό μετά την απόρριψή του ως περιεκτικής θεωρίας.