ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2002-2003

Ι. ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΜΑΘΗΜΑ: Λογική και Μεθοδολογία της επιστήμης: Αρχαία και Μεσαιωνική επιστήμη (Υ)
ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Βασίλης Κάλφας, Επαμεινώνδας Βαμπούλης
Στο σεμινάριο εξετάστηκε η εξής σειρά θεμάτων.
1. Σχέση φιλοσοφίας και ιστορίας της επιστήμης
2. Γέννηση της φιλοσοφικής και επιστημονικής σκέψης στα αρχαϊκά χρόνια
3. Η αρχαία ελληνική ιατρική
4. Αστρονομία στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη
5. Μαθηματικά στον Πλάτωνα και την πλατωνική παράδοση (προσκεκλημένος εισηγητής Β. Σπηλιωτάκης)
6. Επιστήμη στα ελληνιστικά χρόνια
7. Η μεσαιωνική επιστημονική σκέψη (προσκεκλημένη εισηγήτρια α. Βόζενμπέργκ)
8. Η επιστημονική επανάσταση του 16ου και του 17ου αιώνα και οι ερμηνείες της

ΜΑΘΗΜΑ: Φιλοσοφία του νου: Το πρόβλημα της συνείδησης
ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Μαρία Βενιέρη
Η φιλοσοφία του νου έχει ως κεντρικό άξονα το πρόβλημα της σχέσης νου και σώματος. Σημαντική πλευρά αυτού του προβλήματος - μαζί με την προθετικότητα του νου - αποτελεί η θέση της συνείδησης στο πλαίσιο των επικρατουσών φυσικαλιστικών θεωριών. Στο μάθημα αυτό εξετάζονται διάφορες παράμετροι του προβλήματος της υποκειμενικότητας της συνείδησης. Αναλύονται και συζητούνται κείμενα σημαντικών συγχρόνων ερευνητών, όπως του Saul Kripke για τη σχέση νου και σώματος και του Thomas Nagel του οποίου το άρθρο “Tι νιώθει κανείς όντας νυχτερίδα;” απετέλεσε την αφετηρία του προβληματισμού για την υποκειμενικότητα της συνείδησης την τελευταία τριακονταετία. Εξετάζονται μεταξύ άλλων και οι δυϊστικές απόψεις του Frank Jackson για τα qualia σε αντιπαράθεση με εκείνες του Daniel Dennett, καθώς και οι θέσεις του Colin McGinn, ο οποίος είναι εκπρόσωπος εκείνων που αρνούνται τη δυνατότητα εξήγησης της συνείδησης και της σχέσης της με τα σώμα. Επίσης παρουσιάζονται οι προτάσεις του Michael Tye για μια αναπαραστασιακή θεωρία της φαινομενικής συνείδησης.

ΜΑΘΗΜΑ: Ιατρική Ηθική / Βιοηθική
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Εμμανουήλ Γαλανάκης
Σκοποί: Η εξοικείωση με το αντικείμενο της «παραδοσιακής» ιατρική ηθικής και της τρέχουσας Βιοηθικής. Η κατανόηση της καθημερινότητας και επιτακτικότητας των βιοηθικών ζητημάτων που αφορούν όλην την κοινότητα μάλλον παρά μικρές ομάδες και ειδικούς. Η συζήτηση βιωμάτων, περιπτώσεων από τα μέσα ενημέρωσης, και πραγματικών υποθετικών καταστάσεων.
Θεματολόγιο: Ηθική και επιστήμη. Ιστορικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Βιοϊατρική έρευνα και κατάχρηση. Έρευνα και ζώα. Βιοτρομοκρατία, δημόσια υγεία και πολιτικές ελευθερίες. Βιοηθική και μέσα ενημέρωσης. Γενετικώς μεταλλαγμένα τρόφιμα. Προγεννητικός έλεγχος και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Γενετική και ευγονική θεραπεία του «παθολογικού» και βελτίωση του «φυσιολογικού». Κλωνοποίηση και γενετική ταυτότητα. Οικονομικά και κοινωνικά παρεπόμενα γενετικής. Ψυχοπνευματική διαταραχή. Διάρκεια και ποιότητα ζωής. Ευθανασία και έκτρωση, σκοτώνω και αφήνω να πεθάνει. Μεταμόσχευση, δωρεά και αγοραπωλησία πνευματικών οργάνων. Ανεπάρκεια πόρων για κατανομή του υγειονομικού αγαθού κατά τη «χρησιμότητα» του ασθενούς. Ατομική ευθύνη στην πρόκληση της νόσου. Οικολογικές καταστροφές και υγεία. Σύγκρουση ηθικών αξιών και προσδοκιών ατόμου και κοινότητας. Ατομικά δικαιώματα των άλλων, διεθνείς διακυρήξεις και τρέχουσες συμβάσεις.

ΜΑΘΗΜΑ: Κοινωνική και ηθική θεωρία της Επιστήμης: Επιστήμη και αξίες (Υ)
ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Σταυρούλα Τσινόρεμα
Η θεματική του σεμιναρίου αφορά στην κριτική εξέταση της σχέσης επιστήμης και αξιών, και του τρόπου που η αναγνώριση των αξιακού στοιχείου στην επιστημονική διαδικασία διαμεσολαβεί την εγκυρότητα της επιστημονικής μεθοδολογίας και την αντικειμενικότητα της επιστημονικής γνώσης. (Εξετάζονται θετικιστικές, μεταθετικιστικές, κριτικές - ορθολογικές, κονστρουκτιβιστικές και σχετικιστικές θεωρίες). Το ζήτημα
αντιμετωπίζεται σε συνάφεια με το πρόβλημα της ορθολογικότητας, ή μη, των αξιών και της αντικειμενικότητας, ή μη, της ηθικής/αξιακής επιχειρηματολογίας.
Επιμέρους θέματα που θα τύχουν επεξεργασίας:
• Γνωσιακές και κοινωνικές αξίες
• Επιστημονική και ηθική αντικειμενικότητα
• Είναι, και πώς είναι, η επιστήμη αξιακά ουδέτερη;
• Επιμέρους περίπτωση: η υπόθεση Sokal και του Social Text
• Επιστήμη και εξουσία: Η μεταθετιστική διαμάχη για τον χαρακτήρα της επιστημονικής γνώσης. Κριτική τάσεων των «κοινωνικών σπουδών της επιστήμης» και των συνεπειών τους για μια κοινωνική θεωρία της επιστήμης

ΙΙ. ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΜΑΘΗΜΑ: Στωικά Κείμενα (Υ)
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Ιωάννης Γκλούκερ
Το κεντρικό θέμα του σεμιναρίου θα είναι η στωική γνωσιοθεωρία, στο πιο γενικό πλαίσιο της στωικής ψυχολογίας, και ιδιαίτερα της στωικής θεωρίας για την ψυχή ως το "ήγεμονικόν" ή το "πνεύμα", όπως και η στωική συζήτηση σχετικά με τα "πάθη" της ψυχής. Ο βασικός σκοπός είναι να μαθαίνουν οι φοιτητές τους τρόπους με τους οποίους οι ερευνητές της φιλοσοφίας των αρχαίων στωικών - και παρόμοιων περιόδων στην ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας (όπως, λ. χ., της προσωκρατικής φιλοσοφίας), αντιμετωπίζουν μια ― όχι και τόσο σπάνια ― κατάσταση, όπου δεν διαθέτουμε πια τα πρωτότυπα βιβλία των πρώτων Στωικών (του Ζήνωνα, του Χρυσίππου, κοκ.). Επομένως χρειαζόμαστε να βασίζουμε την αναπαράσταση και την εξήγηση των φιλοσοφικών τους ιδεών στα αποσπάσματα και στις μαρτυρίες που σώθηκαν σε μεταγενέστερες πηγές, των οποίων η αξιοπιστία αλλάζει σε σχέση με τον καθένα μεταγενέστερο συγγραφέα, το δικό του περιβάλλον", τις δικές του φιλοσοφικές και θρησκευτικές απόψεις και τα δικά του ιδιώματα.

ΜΑΘΗΜΑ Το πρόβλημα του κακού: αρχαιοελληνικές και μεσαιωνικές αναγνώσεις
ΔΙΔΑΣΚΩΝ Γιώργος Ζωγραφίδης
Σκοπός του σεμιναρίου είναι η κατανόηση και ο έλεγχος των προϋποθέσεων και των ορίων των φιλοσοφικών θεοδικιών, τόσο στο πλαίσιο της εποχής τους και της φιλοσοφικής τους παράδοσης όσο και εν όψει της σύγχρονης κριτικής στις παραδοσιακές θεοδικίες. Παράλληλα, η παρουσίαση και η ανάλυση αρχαιοελληνικών και μεσαιωνικών κειμένων που θεματοποιούν ή περιστασιακά αναφέρονται στο πρόβλημα του κακού. Στους διδακτικούς στόχους περιλαμβάνονται και η αφομοίωση της ερευνητικής μεθοδολογίας: σύνταξη βιβλιογραφίας, αναζήτηση σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (περιοδικά, βιβλιογραφίες) και φιλοσοφικών, αρχαιογνωστικών και μεσαιωνολογικών ιστοσελίδων, περίληψη ξενόγλωσσων μελετών, ανάγνωση φιλοσοφικού κειμένου και ανασυγκρότηση της επιχειρηματολογίας του.
Εισαγωγικά ή και ενδιάμεσα θα παρουσιαστούν και θα συζητηθούν: 1. Ο τρόπος που τίθεται και συζητιέται το πρόβλημα του κακού στη σύγχρονη, κυρίως την αναλυτική, φιλοσοφία της θρησκείας. 2. Το λογικό πρόβλημα του κακού, μέσα από τη διαμάχη και τα κείμενα των J.L. Mackie και A. Plantinga. 3. Το εμπειρικό πρόβλημα του κακού (W. Rowe). 4. Η λογοτεχνία και η ιστορία ως αφηγήσεις για το κακό. 5. Η κοινοτυπία του κακού: πέρα από τις θεοδικίες.
Ειδικά θέματα: 1. Η καταγωγή του κακού: το ιουδαιοχριστιανικό παράδειγμα, η πλωτινική πραγματεία για την προέλευση των κακών. 2. Μορφές κακού –ο θάνατος: ο θάνατος ως μη κακό (η επικούρεια θεραπεία), σύγκριση της αρχαιοελληνικής και της χριστιανικής αντίληψης για τον θάνατο (Πλούταρχος, Κικέρων, Γρηγόριος Νύσσης). 3. Η ύλη ως κακό: η νεοπλατωνική θέση (Πλωτίνος, Πρόκλος), ο μανιχαϊσμός και η χριστιανική απάντηση (Ιωάννης Δαμασκηνός). 4. Το νόημα του κακού: Η πλατωνική αντίληψη για το κακό, το κοσμικό κακό και ο στωικισμός. 5. Το αδικαιολόγητο κακό: η ιστορία του Ιώβ. 6. Το δικαιολογημένο κακό –οι θεοδικίες: Φίλων, Ειρηναίος, Μ. Βασίλειος, al-Ghazali. 7. Η θεοδικία της ελεύθερης βούλησης: Αυγουστίνος.

ΜΑΘΗΜΑ: Λογική και Μεθοδολογία της Επιστήμης: Η γνωσιοθεωρία του Κύκλου της Βιέννης (Υ)
ΔιδAσκων: Γιώργος Ρουσόπουλος
Το σεμινάριο οργανώνεται γύρω από τη βασική θεματική των κειμένων των μελών του Κύκλου της Βιέννης, και αποβλέπει στο να διερευνηθούν οι βασικοί άξονες της προβληματικής του λογικού θετικισμού. Τα θέματα που θα συζητηθούν περιλαμβάνουν την σχέση επιστήμης – μεταφυσικής, την επαληθευσιμότητα ως κριτήριο του νοήματος, τις προτάσεις πρωτοκόλλου, τις συμβολικές γλώσσες, τις προτάσεις της επιστήμης ως υποθέσεις, την εξήγηση, την έννοια της επιστήμης ως συστήματος της γνώσης, κ.ά. Κείμενα που θα αποτελέσουν τον πυρήνα των αναγνωσμάτων είναι των: Schlick, Carnap, Neurath, Hempel, που γράφτηκαν κατά την εικοσαετία 1920-40.
Οι εργασίες των φοιτητών θα αναφέρονται στις πηγές και θα προσδιοριστούν σε συνεννόηση με τον διδάσκοντα.

ΜΑΘΗΜΑ: Συνεπειοκρατία, Δεοντοκρατία και Ηθική του Κοινού Νου
ΔΙΔΑΣΚΩΝ Γρηγόρης Μολύβας
Σκοπός του σεμιναρίου είναι να διερευνήσει τη θεωρητική συζήτηση γύρω από την αντιπαράθεση δεοντοκρατικών και συνεπειοκρατικών κανονιστικών θεωριών, καθώς και τις ενστάσεις ως προς τη δυνατότητα συγκρότησης συνεκτικής ηθικής θεωρίας, όπως θέλουν να είναι δυο αυτές αντιθετικές ισχυρές θεωρητικές δομές. Θα εξεταστούν ζητήματα όπως (α) η σχέση ορθού και αγαθού, (β) οι αμερόληπτοι και σχετικοί ως προς τον δρώντα λόγοι, (γ) η έννοια της ακεραιότητας και των προσωπικών σχεδίων στην κριτική κατά του ωφελιμισμού, του Williams, (δ) τα δικαιώματα ως πλευρικοί περιορισμοί, ο ‘ωφελιμισμός δικαιωμάτων’ του Nozick και η δυνατότητα ένταξης των δικαιωμάτων σε συνεπειοκρατική δομή (κυρίως Sen, Scheffler και Kagan), (ε) ο ωφελιμισμός ως ερμηνεία της αρχής της ισότητας και ως τελεολογική θεωρία, (στ) η αναβίωση της αρεταϊκής ηθικής και η ηθική του κοινού νου ως αμφισβήτηση της δυνατότητας συγκρότησης συνεκτικής ηθικής θεωρίας, (ζ) το πρόβλημα της ‘συνέχειας’ μεταξύ προσωπικής και θεσμικής ηθικής.